7. ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਮਾਰਫ਼ਤ ਪੱਛਮ ਦੇ ਪਾਪੂਲਰ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਤੇ ਇਸਦੀ ਟੀਰ ਮਾਰਦੀ ਅੱਖ

 

ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਮਾਰਫ਼ਤ ਪੱਛਮ ਦੇ ਪਾਪੂਲਰ ਮੀਡੀਆ ਦਾ 

ਬਿਰਤਾਂਤ ਤੇ ਇਸਦੀ ਟੀਰ ਮਾਰਦੀ ਅੱਖ

ਸੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ  ਯੁੱਧ ’ਚ ਨੁਕਸਾਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਮਸਲੇ  ’ਚ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕੋਈ ਅਪਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਯੁੱਧ ਬਾਰੇ ਜੋ ਖ਼ਬਰਾਂ ਤੁਸੀ ਵੇਖ-ਸੁਣ ਰਹੇ ਹੋ, ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪੱਛਮੀ ਮੀਡੀਏ ਦੀ ਬਾਰੀਕ ਝਾਰਨੀ ’ਚੋਂ ਛਣ ਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀਆਂ ਦਾ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਮਹਿਬੂਬ ਰਿਹਾ BBC ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਮੋਹਰੀ ਰਾਖਾ CNN ਇਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਝੰਡਾ ਬਰਦਾਰ ਹਨ। ਪਿ੍ਰੰਟ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕਵਰ ਪੇਜਾਂ ਕਰਕੇ ਚਰਚਿਤ  The Times,New York Times,The Washigton Post  ਤੇ  The Guardian  ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਟੂਲ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੀ ਹਨ,ਜੋ ਆਪਣੇ ਬਹੁਤ ਮਹੀਨ ਨੈੱਟਵਰਕ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਵਾਰ-ਜ਼ੋਨ ’ਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਫੀਡ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਟੀਵੀ ਤੱਕ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵੈੱਬ ਚੈਨਲਾਂ/ਪੋਰਟਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ’ਚੋਂ  Reuters, AP, AFP , Bloomberg ਦੇ ਨਾਮ ਅਕਸਰ ਤੁਸੀ ਬਹੁਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ’ਚ ਆਮ ਹੀ ਪੜੇ ਹੋਣਗੇ।

ਇਸ ਜੰਗ ਦੇ ਛਿੜਨ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੱਛਮ ਵੱਲੋਂ ਰੂਸ ਨੂੰ ਭੰਡਣ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨਾਮਵਰ ਤੇ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਲਾਈ ਗਈ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਰੂਸ ’ਚ ਖਾਸ ਕਰ ਮਾਸਕੋ ’ਚ ਕਵਰੇਜ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ। ਦੋ ਦਰਜ਼ਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਕੁ ਸਾਲ ’ਚ ਇਹਨਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸ ਤੇ ਪੂਤਿਨ ਬਾਰੇ ਮੈਲੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸਟੈਂਡਰਡ ਰੈਂਫਰੈਂਸ ਵਜੋਂ ਸੁਝਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਚੋਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਕਸਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲੀ ਹੈ:- ਹੀਦੀ ਬਲੈਕ ਦੀ  "From Russia with Blood: Putin’s ruthless killing campaign and secret war on the west'  ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਹੈ ਕੈਥਰੀਨ ਬੈਲਟਨ ਦੀ ’ :  : Putin’s People: How the KGB took back Russia and then took on the west'    ਪੱਛਮ ਮਾਰਕਾ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ’ਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਝੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ:-

*ਰੂਸ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਨਾ ਖਾਣ ਵਾਲਾ,ਕਲੇਸ਼ੀ ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਮੁਲਕ ਹੈ ਜੋ ਸਾਮਾਰਜੀ ਨੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਬੇਚਾਰਾ, ਵਲ-ਛਲ ਨਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਪੀੜਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ

*Putin is a monster and Zelensky is a hero*       

ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ ਪੂਤਿਨ ਹਿਟਲਰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਅ ਤੇ ਮਸਖਰੇ ਯਲੇਂਸਕੀ ਨੂੰ UN ’ਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਥਾਂ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਲਈ ਸਟੈਂਡਿੰਗ ਓਵੇਸ਼ਨਾਂ ਮਿਲੀਆਂ।

*ਯੂਕਰੇਨ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਲਈ ਰੂਸ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਰੂਸ ’ਚ ਪੂਤਿਨ ਦਾ ਇਸ ਯੁੱਧ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਿਰੋਧ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੱਛਮੀ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਇਸ ਜੰਗ ’ਚ ਚੀਅਰਲੀਡਰਜ਼ ਵਰਗਾ ਰੋਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਕਰੇਨ ਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਧਾ ਚੜਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ’ਚ ਹੈ ਜਦਕਿ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਲੋਕ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਬਹਦਾਰੀ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਾਲ ਲੋਹਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਫ਼ਰਕ ਐਨਾ ਕੁ ਕਿ ਪੀੜਤ ਲੋਕ ਚਿੱਟੀ ਚਮੜੀ, ਭੂਰੇ ਵਾਲਾਂ ਤੇ ਨੀਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਇਰਾਕ, ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ’ਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੜਦਿਆਂ ਨਾ ਤਾਂ ਨਾਇਕਾਂ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਕੀਰਨੇ ਸਾਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦਿਖਾਏ ਗਏ।

ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ’ਚ ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਾਹਦਾਰੀ ਤੇ ਜ਼ਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬੱਧੀ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਫੋਟੋ ਵਿਚਲੇ ਆਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ 9  (ਅੱਗ ਵਾਲੇ ਗੁਬਾਰਿਆਂ) ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੇ ’ਚੋਂ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣਗੇ? ਜਦਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ’ਚ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਾ ਨੂੰ ਪੈਟਰੋਲ ਬੰਬ ਵਰਤਣ ਦੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਲਾਹਾਂ ਦੀਆਂ  ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੁਸੀ ਆਮ ਹੀ ਵੇਖੀਆਂ।

ਕੀਵ ’ਚ ਯੁੱਧ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ’ਚ  32 ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਚਾਰਲੀ ਡੀ ਅਗਾਤਾ ਦੇ ਕਥਨ “ਯੂਕਰੇਨੀ  ਲੋਕ ਇਰਾਕ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸੱਭਿਅਕ ਹਨ, ਸੋ ਉਹ ਮਰਨੇ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੇ’’ (ਹਾਂਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈ ਕੁੱਤੇਖਾਣੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣੀ ਪਈ) ਨਾਲ ਗੱਲ ਮੁੱਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ( 4) ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਸਲੀ ਤੇ ਰੰਗ-ਭੇਦ ਦੇ ਮਸਲੇ ’ਤੇ ਸਿਲੈਕਟਿਵ ਹੈ ਸਗੋਂ ਆਰਥਿਕ ਪੁਸ਼ਤਪਨਾਹੀ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗਾ,ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਾਸ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਫੇਸ ਬੁੱਕ ਪੇਜ ‘‘ਜੈਕਨਾਮਾ’’ ਤੋਂ