10. ਜੰਗ ਤੇ ਅਮਨ ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਆ
ਇਹ ਤਰਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁੱਝ ਵਿਅਕਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਅਮਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਜੰਗ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਜੰਗ ਬਾਰੇ ਲੈਨਿਨ ਦੀ ਦੱਸੀ ਹੋਈ ਸਹਿਜ ਸਚਾਈ ਦੀ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਣਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ।
ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘‘ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੁੱਖ ਗੱਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੰਗ ਦੇ ਸੁਆਲ ’ਤੇ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਜੋ ਏਨੀ ਬਹਿਸ ਦਾ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਵਿਅਰਥ, ਵਾਹੀਯਾਤ ਅਤੇ ਬੇਮਤਲਬ ਬਹਿਸ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਜੰਗ ਦੇ ਜਮਾਤੀ ਰੂਪ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੁਆਲ ਨੂੰ ਕਿ ਜੰਗ ਕਿਉ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਕੌਣ ਹਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਇਤਿਾਹਸਕ-ਆਰਥਕ ਹਾਲਤਾਂ ਕੀ ਹਨ, ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।’’
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਜੰਗ ਦੂਜੇ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਜੰਗ ਨੂੰ ਉਸ ਰਾਜਸੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਰਾਜਸੀ ਘੋਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕੋਈ ਇਸ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਸੇਧ ਨੂੰ ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਜਮਾਤੀ ਘੋਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਜੰਗ ਦੇ ਸੁਆਲ ਨੂੰ ਅਤੇ ਨਾ ਅਮਨ ਦੇ ਸੁਆਲ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਸਮਝ ਸਕੇਗਾ।
ਅਮਨ ਤੇ ਜੰਗ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਅਮਨ ਜਾਂ ਕਿਹੜੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜੰਗ ਦਾ ਸੁਆਲ ਹੈ। ਨਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਅਤੇ ਅਨਿਆਂੲੀਂ ਜੰਗਾਂ ਨੂੰ ਰਲਗੱਡ ਕਰ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਨਿਖੇੜਾ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਉਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ, ਸਰਮਾਏਦਾਰਾ ਪਰ ਅਮਨ ਰਾਹ ਹੈ, ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਨਹੀਂ।
ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਜੰਗ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਸੰਭਵ ਹਨ। ਉਹ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਜੰਗ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ-ਕਿ ਉਹ ਕੌਮੀ ਮੁਕਤੀ ਜੰਗ ਹੈ ਜਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਜਾਂ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਹੈ?
ਜੇ ਉਹ ਕੌਮੀ ਮੁਕਤੀ ਜੰਗ ਜਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਸਿਟੇ ਵਜੋਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੰਗਾਂ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜੇ ਉਹ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ’ਤੇ ਗੋਲੀ ਦਾਗ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਵਜੂਦ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਸ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਅਟੱਲ ਨਤੀਜਾ ਇਨਕਲਾਬ ਹੰੁਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਰਾਇ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਅਤੇ ਨਾ ਕਦੇ ਰਹੇਗੀ ਵੀ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਰਾਹੀਂ ਇਨਕਲਾਬ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।
ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਆਪਣਾ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਲੈਨਿਨ ਇਸ ਨੂੰ ਇਉ ਦੇਖਦਾ ਸੀ ‘‘ਸਾਡਾ ਮੰਤਵ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਦੀ ਜਮਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਮਿਟਾ ਕੇ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਲੁੱਟ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੰਗ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ।’’
1960 ਦੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ‘‘ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦੀ ਜਿੱਤ ਸਾਰੇ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ।’’
ਫਿਰ ਵੀ ਕੁੱਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੁਣ ਅਸਲ ਰਾਇ ਹੈ ਕਿ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ’ਤੇ ਵੀ ‘‘ਆਮ ਤੇ ਪੂਰਾ ਨਿਸਸ਼ਤਰੀਕਰਨ ਰਾਹੀਂ ਹਥਿਆਰ ਰਹਿਤ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਜੰਗ ਰਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਭਰਮ ਹੈ।
ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਲੈਨਿਨਵਾਦ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਗਿਆਨ ਸਾਨੂੰ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਰਾਜਸੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ ਅਤੇ ਅਖੌਤੀ ਹਥਿਆਰ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜ ਰਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਕੇਵਲ ਰਾਜ ਰਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘‘ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਨੂੰ ਬੇਹਥਿਆਰ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਹੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫਰਜ਼ ਨਾਲ ਗਦਾਰੀ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਾਰੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦੀ ਦੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਸਕੇਗੀ, ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਇਉ ਕਰੇਗੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ।’’
(ਚੀਨੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਟਿਪਣੀ ’ਚੋਂ)
No comments:
Post a Comment