15) ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ

ਸਾਥੀ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ

- ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ

ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੇ ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ, ਦੱਬੇ ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਅੰਦਰ ਜਾਣੇ-ਪਹਿਚਾਣੇ ਜਨਤਕ ਆਗੂ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗਰਾਮੀ ਜੀਵਨ ਬਹੁ-ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਲਾ-ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ  ਹੈ।
ਲੋਹੀਆਂ ਦਾ ਜਨਮ ਪਾਸ਼ਟਾ ਲਾਗੇ ਨੰਗਲ ਠੰਡਲ ਪਿੰਡ ’ਚ ਹੋਇਆ ਪਰ ਬਿਜਲੀ ਬੋਰਡ ਅੰਦਰ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੋਹੀਆਂ ਕਸਬੇ ਅੰਦਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ‘ਲੋਹੀਆਂ’ ਤਰਸੇਮ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਅਟੁੱਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੁੜ ਗਿਆ।
ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਵਾਰਕ, ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦਰਪਣ ਵਜੋਂ ਲੈਂਦਿਆਂ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ਮਸਤਕ ਅੰਦਰ ਨਵੇਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਹੋਇਆ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਚੌਗਿਰਦੇ ਦੀਆਂ ਆਰਥਕ, ਸਮਾਜਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਭੇਦ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਮਾਰਕਸੀ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਤ ਹੋਵੇ। ਮਾਰਕਸੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਆਪਾ ਸਮਰਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਅੰਦਰ ਟੈਕਨੀਕਲ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਲਾਉਣ, ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅੱਖ ਦੀ ਪੁਤਲੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪਿਆਰਾ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪਰਨਾਏ ਲੋਹੀਆਂ ਨੇ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਬੂਟਾ ਲਾਉਣ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਹੂ-ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ ਸਿੰਜਣ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਮਲ ਰਾਹੀਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਤਬਕਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਨੇ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ। ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਹਕੂਮਤਾਂ, ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ, ਜਬਰ-ਜੁਲਮ, ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਖਿਲਾਫ਼ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਪਰਚਮ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਲੜੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਬੇਹੱਦ ਲੰਮੀ ਅਤੇ ਮਾਣਮੱਤੀ ਹੈ।
ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵਧਾਰੇ-ਪਸਾਰੇ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਸਿਰੜੀ ਘੋਲ ਲੜੇ। ਹਰ ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਗਲਤ ਰੁਝਾਨਾਂ ਖਿਲਾਫ਼, ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਦਰੁਸਤ ਇਨਕਲਾਬੀ ਮਾਰਗ ਸੇਧ ਉੱਪਰ ਡਟੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂਅ ਹੈ, ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ। ਉਹਨੇ ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦਾ ਅਖੌਤੀ ਆਗੂ ਬਣਨ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਅਸੂਲਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
ਲੋਹੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੇ ਤਬਕਾਤੀ ਮੰਗਾਂ/ਮਸਲਿਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਬੋਧ ਸੀ ਕਿ, ‘‘ਦੋ ਢੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਵੰਡੀ, ਇੱਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀ, ਇੱਕ ਜੋਕਾਂ ਦੀ’’ ਉਹ ਜਮਾਤੀ ਵੰਡ, ਜਮਾਤੀ ਦਾਬੇ, ਜਾਗੀਰੂ-ਸਾਮਰਾਜੀ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਚੇਤਨ ਸੀ ਅਤੇ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਦਰੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਹੋਕਾ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਆਮ ਮਿਹਨਤੀ, ਮਿੱਠ ਬੋਲੜਾ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪੁੰਜ, ਘਰਾਂ-ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਓ-ਖਿਚੜੀ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ, ਲੋਕ-ਦੁਸ਼ਮਣ ਤਾਕਤਾਂ ਲਈ ਰੋਹਲਾ ਅੰਗਿਆਰ ਸੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮਹਿਕਦਾ ਸੂਹਾ ਗ਼ੁਲਾਬ ਸੀ।
ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ 68 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜੀ ਫਰਜ਼ਾਂ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਈ। ਹੰਗਾਮੀ ਹਾਲਤ ਹੋਵੇ, ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦਾ ਦੌਰ ਹੋਵੇ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦੇ ਝੂਠੇ ਪੁਲਸ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਰ ਹੋਵੇ, ਨਿੱਜੀਕਰਨ, ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ, ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਨਾਂਅ ਹੇਠ ਨਵੀਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਹੱਲਾ ਹੋਵੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਲੋਹੀਆਂ ਆਪਣੀ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪਾੜੇ ਵਿੱਚ ਝੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਿਆ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ-ਸਾਥਨ ਸੁਮਨ ਲਤਾ ਨੂੰ ਔਰਤ ਵਰਗ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਰੰਗਮੰਚੀ (ਪਲਸ ਮੰਚ) ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਕੇ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਟ੍ਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡਟਕੇ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1991 ਨੂੰ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਵਾਪਰਿਆ। ਜਿੱਥੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀ ਨਾਟਕ ਖੇਡਦੇ ਸਮੇਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਕਾਤਲੀ ਗਰੋਹ ਨੇ ਅਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਕਰਕੇ 18 ਸਾਥੀ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸੀ ਉਸ ਮੌਕੇ ਤਰਸੇਮ ਦੀ ਸਾਥਣ ਸੁਮਨ ਲਤਾ ਮੰਚ ’ਤੇ ਸੀ।
7 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਕਾਰਨ ਲੋਕ-ਕਾਫ਼ਲੇ ਨੂੰ ਸਾਥੀ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਏ ਹਨ। ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਸਮੇਤ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਹਿੱਸੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਅਦਾਰਾ ਸੁਰਖ਼ ਲੀਹ ਬਿਜਲੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਲਹਿਰ ’ਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੀ ਜਮਹੂਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਅੰਗ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ’ਚ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਥੀ ਤਰਸੇਮ ਲੋਹੀਆਂ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜੇ ’ਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।