ਦਲਿਤਾਂ ’ਤੇ ਹਮਲੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇੱਕਜੁੱਟ ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ

ਦਲਿਤਾਂ ’ਤੇ ਹਮਲੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇੱਕਜੁੱਟ ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ

ਭਾਜਪਾ ਤੇ ਸੰਘ ਲਾਣੇ ਦੀਆਂ ਦਲਿਤ ਵਿਰੋਧੀ ਅਖੌਤੀ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਲਾਮਬੰਦੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਦਲਿਤਾਂ ਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਜਚਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਭਾਰਤ ਬੰਦ ਦੇ ਸੱਦੇ ’ਤੇ ਹੋਈ ਦਲਿਤ ਲਾਮਬੰਦੀ ਇਸ ਤਬਕੇ ’ਚ ਫੈਲ ਪਸਰ ਰਹੇ ਰੋਹ ਦਾ ਉਘੜਵਾਂ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੋ ਨਿਬੜੀ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਜਨਤਕ ਇਕੱਠ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਭਾਜਪਾ-ਸੰਘ ਲਾਣੇ ਦੀਆਂ ਫਾਸ਼ੀ ਲਾਮਬੰਦੀਆਂ ਮੂਹਰੇ ਭਿੜ ਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਭੇੜ ’ਚ ਆਏ ਹਿੰਦੂ ਫਿਰਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਤੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਭਾਜਪਾ ਹਕੂਮਤਾਂ ਡਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ 12 ਲੋਕ ਬਣੇ ਹਨ। ਉਲਟੇ ਸਭਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਹੀ ਦਲਿਤਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਭਾਜਪਾ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਇਸ ਜਾਬਰ ਰਵੱਈਏ ਨੇ ਦਲਿਤ ਰੋਹ ਨੂੰ ਅੱਡੀ ਲਾਈ ਹੈ ਤੇ ਰੋਸ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਮਗਰੋਂ ਫਗਵਾੜੇ ’ਚ ਜਨੂੰਨੀ ਹਿੰਦੂ ਗਰੋਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਲਿਤਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਲਾਮਬੰਦੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਉਥੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੇ ਅਸਰਦਾਰ ਟਾਕਰੇ ਰਾਹੀਂ ਹਿੰਦੂ ਜਨੂੰਨੀ ਅਨਸਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕਿਆ ਹੈ।

ਅਖੌਤੀ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਲਾਮਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਪੱਤਾ ਖੇਡਣ ਤੁਰੀ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਬਾਜੀ ਪੁੱਠੀ ਪੈਂਦੀ ਜਾਪੀ ਹੈ। ਬੀਤੇ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਅਖੌਤੀ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਖੌਤੀ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਪਛੜੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤਾਉਣ ਦੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਦਾਅਪੇਚਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਹਰਜਾ ਪਹੁੰਚਦਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹਮਲਵਾਰ ਰੁਖ਼ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪਏ ਹਨ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ’ਚ ਰੀਵਿਊ ਪਟੀਸ਼ਨ ਪਾਉਣ ਤੇ ਬਿਆਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਰੋਸੇ ਬੰਨ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਕਦਮ ਲੈਣੇ ਪਏ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਕਦਮ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਹੋਏ ਹਰਜੇ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਵਨਵਾਦੀ ਪੈਂਤੜੇ ਦੀ ਦਲਿਤ ਵਿਰੋਧੀ ਧਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਚ ਹੀ ਏਨੀ ਤਿੱਖੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪਾਸਿਉਂ ਲੂਹ ਸੁੱਟਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ। ਦਲਿਤਾਂ ’ਤੇ ਜਬਰ ਨੂੰ ਅੱਡੀ ਲਾਉਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਪੈਂਤੜੇ ’ਚ ਹੀ ਸਮੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਬੀਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੌਕੇ ਉੱਠੇ ਉਭਾਰਾਂ ਨੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸਿਆਸਤ’ਚ ਭਾਰੀ ਹਲਚਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਜਥੇਬੰਦ ਤਬਕੇ ਵਜੋਂ ਹੇਠਲੀ ਉਤੇ ਕਰ ਸਕਣ ਦੀ ਇਸਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਝਲਕਾਰੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਰੋਸ ਉਭਾਰ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਤੇ ਬੀਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਦਲਿਤ ਲਾਮਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਉੱਘੜਵਾਂ ਵਰਤਾਰਾ ਦਲਿਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਦਲਿਤ ਸਿਆਸਤ ਵਾਲੀਆਂ ਵੋਟ ਪਾਰਟੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧ ਰਹੀ ਬੇ-ਮੁਖਤਾ ਹੈ। 2016 ’ਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਊਨਾ ਖੇਤਰ ’ਚ ਉੱਠੇ ਦਲਿਤ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹੇ ਯੂ.ਪੀ. ਦੇ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਖੇਤਰ ’ਚ ਉੱਭਰੀ ਦਲਿਤ ਜਥੇਬੰਦੀ ਭੀਮ ਆਰਮੀ ਦਾ ਉਭਾਰ ਇਸਦੀਆਂ ਉੱਘੜਵੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਬੰਦ ਦੇ ਐਕਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਅਲਹਿਦਗੀ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਇਸ ਬੰਦ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੇ ਜਨਤਕ ਇਕੱਠ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ’ਚ ਬਹੁਤੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਅਗਵਾਈ ਰਵਾਇਤੀ ਦਲਿਤ ਸਿਆਸਤ ਵਾਲੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਇਕੱਠਾਂ ’ਚ ਨੌਜਵਾਨ ਹਿੱਸੇ ਮੋਹਰੀ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਐਲਾਨ ਹੋਏ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰ ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ ਬੋਲ ਸਕਦਾ। ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਵੋਟ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਾ ਵੱਲੋਂ ਇਹਨਾਂ ਇਕੱਠਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਤੋਂ ਵਰਜਦੇ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਏਨਾ ਉੱਭਰਵਾਂ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤੀ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਏਥੇ ਵੀ ਗੈਰ-ਪਾਰਟੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦਲਿਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਰਵਾਇਤੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਲੀਹਾਂ ’ਤੇ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਪੱਖੋਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਲਿਤਾਂ ’ਚ ਖਰੀਆਂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਹੋਈ ਤਲਾਸ਼ ਹੀ ਗੁਜਰਾਤ ’ਚ ਜਿਗਨੇਸ਼ ਮੇਵਾਨੀ ਤੇ ਯੂ.ਪੀ.’ਚ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਹੀ ਲੀਡਰਾਂ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਹਾਲਤ ’ਚ ਮੌਜੂਦ ਇਸ ਪੱਖ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦਲਿਤ ਜਨ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦੀ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਪਹਿਲ ਪ੍ਰਿਥਮੇ ਜਮਹੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਜ ਇਹ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਲਿਤ ਰੋਹ ਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀ ਪੈਂਤੜੇ ਤੋਂ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਜਟਾਉਣ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਹਮਲਾਵਰ ਕਦਮਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਡਟਣਾ, ਦਲਿਤਾਂ ’ਚ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਟਾਕਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉਭਾਰਨਾ, ਇਸ ਦਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਕੜੀ ਜੋੜ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਭਨਾਂ ਜਮਹੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇੱਕਜੁਟ ਕਰਨਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਫੌਰੀ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਹਮਲੇ ’ਚ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਪੱਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਜਾਤ ਪਾਤੀ ਤੁਅੱਸਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਜਮਾਤੀ ਏਕਤਾ ’ਚ ਪਾਟਕ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਹੀ ਜਮਹੂਰੀ ਪੈਂਤੜੇ ਤੋਂ ਟਾਕਰੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਪੱਖੋਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ‘ਦਲਿਤਾਂ’ ’ਤੇ ਜਬਰ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੋਕ ਏਕਤਾ ਮਾਰਚ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕਦਮ ਹੈ ਜੋ ਜਮਹੂਰੀ ਪੈਂਤੜੇ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਏਕਤਾ ਉਸਾਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਬਿਆਨ, ਪੋਸਟਰ ਤੇ ਹੱਥ ਪਰਚੇ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ’ਚ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦਲਿਤਾਂ ’ਤੇ ਜਾਬਰ ਹੱਲੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਡਟਣ ਦਾ ਪੈਂਤੜਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਉਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ’ਚ ਜਾਤਪਾਤੀ ਪਾਟਕ ਪਾਉਣ ਦੀਆਂ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤੀ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਮਹੂਰੀ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਮਹੂਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦਲਿਤਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਮੇਤ ਸਭਨਾਂ ਦਬਾਏ ਹੋਏ ਸਮਾਜਿਕ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕਜੁੱਟ ਵਿਰੋਧ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ ਉਸਾਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵਧੇਰੇ ਚੇਤਨ ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਦਲਿਤ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੀ ਦਲਿਤ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਸਹੀ ਸੰਕਲਪ ਲਈ ਤਲਾਸ਼ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਮ ਦਲਿਤ ਜਨਤਾ ਵੀ ਖਰੀਆਂ ਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪਾਂ ਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਖਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ’ਚ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਲਤ ਕਮਿ: ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਦਲਿਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸਹੀ ਸੰਕਲਪ ਉਭਾਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਸਾਜਗਰ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੀ ਢੁੱਕਵੀਂ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਾਤਪਾਤੀ ਦਾਬੇ ਤੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜਮਾਤੀ ਦਾਬੇ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰਨਾ ਤੇ ਇਸਦੇ ਖਾਤਮੇ ਦਾ ਜਮਾਤੀ ਦਾਬਿਆਂ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਵ ਜਮਹੂਰੀ ਇਨਕਲਾਬ ਰਾਹੀਂ ਜਾਤ ਪਾਤੀ ਦਾਬੇ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਸਮੇਤ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਾਬਿਆਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਭਾਰਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਰੱਈ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੋਹੇਂ ਪੈਂਤੜਿਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਪੂਰਕ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਉਂ ਹੀ ਚਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।