ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੋਟੀ-ਰੋਜ਼ੀ ਦੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ

 ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੋਟੀ-ਰੋਜ਼ੀ ਦੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ

- ਭਰਤ ਡੋਗਰਾ

ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਧਿਆਨ ਗਾਜ਼ਾ ਅੰਦਰਲੇ ਛਿੜੇ ਘਮਸਾਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਕੋਈ ਘੱਟ ਅਹਿਮੀਅਤ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਢੰਗ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਛੋਟੀ ਕਿਸਾਨੀ ’ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਫਲਸਤੀਨੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਤੁਖ਼ਮ ਮਿਟਾਉਣ ’ਤੇ ਉਤਾਰੂ ਹਨ। ਫਲਸਤੀਨੀ ਪੇਂਡੂ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ 719(ਗਰੇਨ) ਨੇ ਹਾਲੀਆ ’ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਇਹ ਖੁਲਾਸੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। 

ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਦੱਸਦੀ ਹੈ- “ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ 35% ਖੇਤਾਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ “ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮਨਜੂਰੀ ਤਹਿਤ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਮੌਜੂਦਾ ਬਲਾਕੇਡ ( ਨਾਕਾਬੰਦੀ-ਅਨੁ.) ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ 1,13,000 ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨਾ ਲੱਗਭੱਗ ਖਤਮ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਭਾਵ ਕਿਸਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ।’’

ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਜਾਰੀ ਇਹ ਸਮੀਖਿਆ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ 2014 ਤੋਂ ਫਸਲਾਂ ’ਤੇ ਦਵਾਈ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਫਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਅਕਸਰ ਹੀ ਜਦੋਂ ਵੀ ਹਵਾ ਦਾ ਰੁਖ ਗਾਜ਼ਾ ਵੱਲ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਗਲਾਈਫੋਸੇਟ ਵਰਗੀਆਂ ਖਤਰਨਾਕ ਕੀੜੇ ਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ ਸਮੇਤ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ(ਭਾਵ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ)। ਜਨਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ ਹੀ, ਅਜਿਹੇ ਛਿੜਕਾਅ ਨੇ 281 ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਰਕਬੇ ’ਚ ਰਹਿੰਦੇ 350 ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਜੋ ਇੱਕ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਸਥਾਨਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਤਰਨਾਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬਾਲਣ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਅੰਦਰ  ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਲਈ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਅੰਦਰ ਜਾਣਾ ਵਧੇਰੇ ਔਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਰਧਾਰਤ 6 ਸਮੁੰਦਰੀ ਮੀਲ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਮਛੇਰਿਆਂ  ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੈਦ ਕਰ ਲਏ ਜਾਣ ਜਾਂ ਸਿੱਧੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ 60 ਸਮੁੰਦਰੀ ਮੀਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ 3800ਰਜਿਸਟਰਡ ਮਛੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ ਅੱਧਿਆਂ ਕੋਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ  ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ 35000 ਲੋਕ ਅਸਰਅੰਦਾਜ਼ ਹੋਏ ਹਨ।

ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਵੈੱਸਟ ਬੈਂਕ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਪੱਕੇ ਟਿਕਾਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿ ਰਹੇ ਕੁੱਝ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀਆਂ ਨੇ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਅੰਦਰਲੇ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਲਾਹਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੜੱਪਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹਿੰਸਕ ਹਮਲੇ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਵੈੱਸਟ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਵੇਰਵੇ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਗ੍ਰੇਨ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਵੈੱਸਟ ਬੈਂਕ ਖੇਤਰ ਦਾ 90% ਹਿੱਸਾ ਖੇਤ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਫੀ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ’ਤੇ 1993 ਦੇ ਓਸਲੋ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੇਠ ਹੈ। ਵੈੱਸਟ ਬੈਂਕ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਅੰਦਰ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਖੇਤ ਅਤੇ ਚਰਾਗਾਹਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਬੈਰੀਅਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। 2019 ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਖੇਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ 76 ਗੇਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 12ਗੇਟ ਹੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ’ਚੋਂ 56 ਗੇਟਾਂ ਥਾਣੀਂ ਲੰਘਣ ਲਈ ਪਰਮਿਟ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। 

ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ’ਚ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਵਿੱਕਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਬੀਜਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵਰਤਣ ਲਈ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਸਰਕਾਰ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜੈਵ-ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਸੱਤਿਆਨਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਗ਼ਰਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। “ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਅਹਿਮ ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ ਅੰਦਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ।

ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਤਿ ਅਹਿਮੀਅਤ ਹੈ। ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਵੰਡ-ਵੰਡਾਈ ’ਚ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਗ੍ਰੇਨ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ “ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨ ਅਲ-ਹੱਕ “ਪਾਣੀ ਵਿਤਕਰਾ’’ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਫਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕ 1982 ਤੋਂ ਹੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਲ ਕੰਪਨੀ ਮੇਕੋਰੋਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਉੱਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੈ। ਵੈੱਸਟ ਬੈਂਕ ਦੇ ਜਲਘਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦਾ 65% ਇਜ਼ਰਾਈਲ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਮੇਕੋਰੋਟ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਅੰਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਖੂਹ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਰਮਿਟ ਦੇਣ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਟੋਏ ਅਕਸਰ ਹੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵੈੱਸਟ ਬੈਂਕ ਅੰਦਰ ਵਸਦੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਵਸਨੀਕ ਫਲਸਤੀਨੀ ਵਾਸੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਔਸਤਨ ਛੇ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। 

ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਅੰਦਰਲੇ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਉਹਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਪਾਣੀ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਮੌਤ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡੈਮ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਾਜ਼ਾ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਉੱਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆ ਜਾਣ ਸਮੇਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ  ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਖੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਢੰਗ-ਤਰੀਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਜ਼ਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਏਕੀਕਿ੍ਰਤ ਬਾਜਾਰੀਕਰਨ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਮਾਨ ਵਾਲੀ ਟੋਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਥਾਨਕ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਢੁੱਕਵੀਂ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।  

ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਲੰਬੀ ਮਿਆਦ ਤੱਕ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਾਅਵਾ ਜਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਤੁਰੰਤ ਜੰਗਬੰਦੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦੀ ਫੌਰੀ ਲੋੜ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ,   ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈਣ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। 

ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੇ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਈ ਵਾਰ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਸਿਆਸੀ ਚਰਚਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।     ((03/11/2023) 

(Bharat Dogra is Honorary Convener, Campaign to Save Earth Now. His recent books include Planet in Peril, Protecting Earth for Children and A Day in 2071).    

                                                    (ਡਾ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਦੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ)