ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਦਾ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਗੀਰੂਵਾਦ: 

ਏ ਆਈ- ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰਨਾ 

ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਿਆ ਗਿਆ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡਾ 

ਭਵਾਨੀ ਸ਼ੰਕਰ ਨਾਇਕ

 

ਕੀ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਏਆਈ) ਸੰਚਾਲਿਤ ਰੋਬੋਟ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕਣਗੇ? ਕੀ ਏਆਈ-ਸੰਚਾਲਿਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ  ਦੇਵੇਗੀ ? ਕੀ ਏਆਈ ਕਲਾਸਰੂਮ ਅੰਦਰ ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦੇਵੇਗੀ? 

ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਏਆਈ ਸੰਚਾਲਿਤ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਮੰਡਰਾਉਂਦੇ  ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਧਨਾਢ ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਨੇ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦਿਆਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਏਆਈ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਇਹ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਅਜੀਬ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਥੇਬੰਦ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਤਕਨੀਕੀ ਧਨਾਢਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਅਮਲ ਦੀਆਂ ਸਮੂਹਿਕ  ਬੁਨਿਆਦੀ ਨੀਹਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਘੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਅੰਦਰ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅਭਿਆਸ, ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ, ਬੋਝਲ ਅਤੇ ਨੀਰਸ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਦਿਅਕ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਨਵੇਂ ਆਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਇੱਕੋ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇੱਕੋ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਦੋ ਕਲਾਸਾਂ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਕਿਤੇ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਲਾਸਰੂਮ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਨੀਂਹ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਵਰਤਾਉਣ ਦੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸੋਚ, ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਕਰਨ, ਦਲੀਲ ਬਿਆਨ ਕਰਨ, ਨਿਰਖਣ ਪਰਖਣ  ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 'ਚੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਗਿਆਨ ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਸੰਦ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇ । ਕਲਾਸਰੂਮ ਇਕੱਲੇ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਿੱਅਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਲਕਿ ਇਹ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹੁਨਰਮੰਦ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਹੱਥੀਂ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਹੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਕਾਬਲ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆਂ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਇਹਨਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਜਾਂ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੀ।

ਤਕਨੀਕੀ ਧਨਾਢਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਇਹ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਿ ਏਆਈ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਵੇਗਾ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡੇ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਔਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਕੇਂਦਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ।ਇਹ ਘਾੜਤਾਂ ਤਕਨੀਕੀ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮਾਂ ਦੇ ਜਗੀਰੂ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਸਰਮਾਇਆ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਘੜੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਏਆਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਤਕਨੀਕੀ ਧਨਾਢ ਹਨ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਤਕਨੀਕੀ ਜਗੀਰਦਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਮੂਹਿਕ ਨੀਹਾਂ ਨੂੰ ਢਹਿ ਢੇਰੀ ਕਰਕੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ,ਉਹ ਨੀਹਾਂ ਜੋ ਇਨਸਾਨੀ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ, ਸਾਂਝੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਦੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਚ ਉਸਰੀਆਂ ਹਨ।

ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ - ਸਿਖਾਉਣ ਦੀਆਂ  ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਜਮਹੂਰੀ ਕਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕਲਾਸ ਰੂਮਾਂ ਦੇ ਜਮਹੂਰੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਹੁਣ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਨਿਗਰਾਨੀ, ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਮਹੌਲ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖੀ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਏਆਈ ਸੰਚਾਲਿਤ ਡਿਜੀਟਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਦਲ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।

ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ-ਅਧਾਰਤ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ, ਉਪਲਬਧਤਾ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਕਰਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਜਮਹੂਰੀ ਕਰਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ, ਵਰਗ, ਨਸਲ ਅਤੇ ਜਾਤਪਾਤ ਅਧਾਰਤ ਨਾਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਲੋਟੂ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਲਗਾਤਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਤੋਂ ਨਜਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੈਰ-ਜ਼ਮਹੂਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਡਿਜੀਟਲ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਭਾੜੇ 'ਤੇ ਖ਼ਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ  ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹੈਸੀਅਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਜਮਾਈ ਬੈਠੀ ਜਮਾਤੀ ਕਾਣੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਵਰਗੇ ਤਕਨੀਕੀ ਧਨਾਢ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਜਮਹੂਰੀ ਕਰਨ ਜਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ  ਸਭਨਾਂ ਲਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟ ਹੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਹੀਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਲਾਂਭੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਦੇਣ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ,  ਉਹ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਚੇਤਨਾ ਵਧਾਉਂਦੇ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਿੜਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਹੁਨਰਮੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਿੱਲ ਗੇਟਸ ਵਰਗੀਆਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਹਸਤੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਮਾਡਲਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਮੂਹਿਕ, ਕਲਾਸਰੂਮ-ਅਧਾਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ ਅਤੇ ਕੈਂਪਸਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ, ਤਜਰਬੇ ਕਰਨ, ਅਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ, ਇਨਕਲਾਬੀ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਲਈ ਚਣੌਤੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। 

ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਕਰਨਾ, ਗਿਆਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਉਸ ਸਮੂਹਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ  ਜੋ ਬੁਨਿਆਦ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਵਰਗੇ ਲੋਕ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਦੇ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਲੇਟਫਾਰਮ-ਅਧਾਰਤ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਟੈਕਨੋ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ -ਮਿੱਕ ਤੇ ਮੁਨਾਫੇਖੋਰੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਇਹ ਪਹੁੰਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਦੀ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਲੁੱਟ ਖਸੁੱਟ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਢਾਂਚੇ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਮੂਹਿਕ ਬੁਨਿਆਦਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਡਿਜੀਟਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦਾ ਜਮਹੂਰੀ ਕਰਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ'ਤੇ ਉੱਨਤ ਸਿਖਲਾਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਕੁੱਲ  ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਹੀ ਅਸੀਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬਲ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ, ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਭਰਪੂਰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

(ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ) 

--0--